Idea „utworzenia (…) komórki, która działając na bazie naukowej podejmie i będzie koordynowała badania dotyczące mniejszości niemieckiej, jej historii i dziedzictwa kulturowego” wybrzmiała po raz pierwszy podczas obrad Polsko-Niemieckiego Okrągłego Stołu w 2011 roku. Jednak na wcielenie jej w życie musieliśmy jeszcze trochę poczekać.

Wspólne Oświadczenie Okrągłego Stołu w sprawie wspierania niemieckiej mniejszości w Polsce i obywateli niemieckich polskiego pochodzenia i Polaków w Niemczech, zgodnie z niemiecko-polskim Traktatem o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy

Warszawa, dnia 12 czerwca 2011 r.

(…)

W celu wspierania mniejszości niemieckiej w Polsce strona polska podejmie następujące działania:

– Dokonanie analizy naukowej niedemokratycznych praktyk PRL wobec obywateli polskich narodowości niemieckiej i bezpaństwowców tej narodowości w okresie władzy komunistycznej. Wyniki analizy zostaną opublikowane.

-Utworzenie w ramach organizacji mniejszości niemieckiej komórki, która działając na bazie naukowej podjęłaby i koordynowała badania dotyczące mniejszości niemieckiej, jej historii i dziedzictwa kulturowego. (…) [1]

publikacje fzentrum

BADANIA

Zajmujemy się historiami Niemców

W nawiązaniu do ustaleń politycznych polsko-niemieckiego „Okrągłego Stołu” z 2011 r. oraz wzorem funkcjonowania podobnych europejskich instytucji naukowych badających mniejszości narodowe, przy szczególnym uwzględnieniu dyskusji i postulatów wysuniętych w trakcie prac działającego od 2015 r. przy Domu Współpracy Polsko-Niemieckiej projektu Centrum Badań Mniejszości Niemieckiej zainicjowało i finansuje od 2020 r. sześć projektów badawczych.

Będą one realizowane przez wybrane ośrodki naukowe w okresie najbliższych 2-3 lat. Projekty podejmują zagadnienia istotne dla tożsamości mniejszości niemieckiej w Polsce oraz kwestie związane z szeroko rozumianym dziedzictwem niemieckim na ziemiach polskich.

Jak wskazują zarówno nazwa instytucji, jak i zapisy statutowe, najważniejszym zadaniem stawianym Centrum jest „organizowanie i prowadzenie prac badawczych i popularyzowanie ich efektów”.

Na zestaw ten składają się następujące projekty:

1. Dziedzictwo niemieckiego protestantyzmu w Polsce po 1945 r. Polityka – własność – pamięć i tożsamość
2. Migracje transgraniczne na Górnym Śląsku w latach 1921–1939 a międzywojenny problem mniejszości narodowych
3. Pamięć o obozach dla ludności niemieckiej w powojennej Polsce (PRL i III RP)
4. Mniejszość niemiecka w Polsce wobec tranzycji i transformacji ustrojowej po 1990/1991 roku
5. Mniejszość niemiecka wobec dziedzictwa kulturowego niemieckich Żydów na Śląsku
6. Granica polsko-niemiecka na Pomorzu (1920-1939): historia – pamięć – ślady w przestrzeni [2]

fzentrum.pl

Nasza
wizytówka

I tom Rocznika Centrum Badań Mniejszości Niemieckiej „Punkt”

Rocznik Punkt

W 2021 r. udało nam się wydać I tom Rocznika Centrum Badań Mniejszości Niemieckiej „Punkt”. Prezentujemy w nim najważniejsze informacje o podejmowanych przez nas badaniach, artykuły i opracowania poświęcone tematyce stanowiącej obszar zainteresowania Centrum, a także wybrane rezultaty działań przewidzianych w naszych projektach. Tom został wydany p

od redakcją naukową dra Bernarda Linka.

Opowiedz nam swoją historię

Od 2015 roku nagrywamy rozmowy ze świadkami czasu – Niemcami żyjącymi w Polsce.

Jest to jeden ze sposobów dokumentowania historii, w którym osoba nagrywana opowiada o wydarzeniach z przeszłości z osobistej perspektywy. Do tej pory zarejestrowanych zostało ponad 200 relacji audio, pokazujących m.in. życie Niemców w PRL oraz narodziny niezależnego ruchu mniejszościowego na przełomie lat 80. i 90. ubiegłego wieku. Aktywnie rozbudowujemy naszą unikalną kolekcję wywiadów ze świadkami historii. Prosimy o kontakt osoby, które chciałyby podzielić się z nami swoimi wspomnieniami lub znają osoby, z którymi warto porozmawiać. Nasze współpracowniczki / nasi współpracownicy mogą Państwa odwiedzić w dogodnym miejscu i czasie. [3]

fzentrum

Zbiory
ocalone od zapomnienia…

Główną część zbiorów stanowią:

• archiwa organizacji mniejszości
Gromadzimy archiwa organizacji dachowych i kół terenowych z Górnego Śląska, Dolnego Śląska, Pomorza i Kujaw, Warmii i Mazur oraz innych regionów zamieszkanych przez mniejszość niemiecką. Ten zbiór cyfrowy liczy obecnie ponad 50,000 stron.
• wywiady ze świadkami historii
• kolekcje prywatne
Zaczątkiem zbiorów była kolekcja osobista profesora Gerharda Bartodzieja z okresu jego działalności senatorskiej, którą zdecydował się przekazać Centrum w 2017 roku. Od tego czasu pozyskaliśmy m.in. spuścizny kolejnych parlamentarzystów z ramienia mniejszości niemieckiej: Bruno Kosaka i Georga Brylki, które trafiły do nas dzięki hojności ich rodzin.
• archiwum prasowe
Rozpoczęliśmy gromadzenie periodyków mniejszości i innych związanych z interesującą nas tematyką.

Archiwum Centrum Badań Mniejszości Niemieckiej jest przede wszystkim archiwum cyfrowym – zbiory są zdigitalizowane w około 95 procentach, na bieżąco sporządzamy kopie cyfrowe nowych nabytków. Od kwietnia 2020 gromadzimy również zbiory fizyczne w nowej siedzibie w bibliotece im. Eichendorffa w Opolu, przy ulicy Szpitalnej 7a.

Zbiory opracowujemy w Otwartym Systemie Archiwizacji (OSA). Od 2021 roku katalog archiwum oraz wybrane archiwalia będą stopniowo udostępniane online. W sprawach związanych z kwerendą i dostępem do naszego zasobu prosimy o indywidualny kontakt pod numerem telefonu 532153205 lub mailowo biuro@fzentrum.pl.

Od kilku lat prowadzimy program digitalizacji archiwów organizacji mniejszości. Odwiedzamy różne miejscowości w całej zachodniej Polsce, żeby na miejscu wykonywać kopie cyfrowe dokumentów. Liczymy na odzew kolejnych organizacji i kół mniejszości, które mogłyby udostępnić nam swoje zbiory do digitalizacji.

Pozyskujemy również fizycznie archiwalia od darczyńców (osób i organizacji), które wyrażają chęć ich przekazania. W pierwszej kolejności zajmujemy się działaniami ratunkowymi tam, gdzie z różnego powodu (niewłaściwy sposób przechowywania, zbiory osierocone przez opiekunów, zbiory organizacji, których działalność wygasła) materiały archiwalne są zagrożone.

Zbieramy różne typy archiwaliów (m.in. dokumenty, fotografie, nagrania audio i wideo, wycinki prasowe). W zakresie pozyskiwania wartościowych, zabytkowych książek współpracujemy z Biblioteką im. Josepha von Eichendorffa , a w zakresie pozyskiwania muzealiów z nowo powstającym Centrum Dokumentacyjno-Wystawienniczym Niemców w Polsce.[4]