Buddyzm – koło dharmy

Buddyzm

Nie chcemy oceniać ani porównywać poszczególnych religii, ale zapoznać czytelników z ich podstawowymi założeniami, historią i współczesnym obliczem.

W naszych opisach uwzględniamy zarówno religie uznane przez prawo polskie, jak i te, które nie mają takiego statusu. Staraliśmy się być obiektywni i rzetelni w prezentowaniu informacji o religiach w Polsce, korzystając z wiarygodnych źródeł. Naszym Celem nie jest szczegółowa i dogłębna analiza danej Religii ale nakreślenie głównych idei i nurtów, szczególnie tych które Istnieją w Polsce i na nie mają wpływ. Staraliśmy się by opisy poszczególnych związków wyznaniowych zawierały potrzebne informacje do zrozumienia ich odrębności.

Buddyzm Nauki – podstawowe informacje

Buddyzm

jest jedną z najstarszych i najbardziej wpływowych religii świata. Jego nazwa pochodzi od słowa buddha, co oznacza „obudzony” lub „oświecony”. Buddyzm opiera się na nauczaniach Siddharty Gautamy, który żył w Indiach około 2500 lat temu. Gautama osiągnął oświecenie po wielu latach medytacji i zrozumieniu prawdy o cierpieniu i wyzwoleniu. Jego nauczania zostały spisane przez jego uczniów i rozprzestrzeniły się po całej Azji i później na innych kontynentach. Buddyzm ma wiele szkół i tradycji, które różnią się w doktrynie, praktyce i kulturze. Jednak wszystkie one współdzielą podstawowe założenia, takie jak: istnienie cyklu narodzin, śmierci i odrodzenia (samsara), przyczynowość działań (karma), możliwość osiągnięcia wyzwolenia z cierpienia (nirwana) i ścieżka prowadząca do tego celu (Szlachetna Ośmioraka Ścieżka).

Buddyzm

uczy również o etyce, współczuciu, mądrości i medytacji jako sposobach kształtowania umysłu i życia. Buddyzm jest religią otwartą i tolerancyjną, która nie wymaga wiary w boga lub dogmatów. Jest to raczej droga doświadczenia i zrozumienia rzeczywistości takiej, jaka jest.
Sam Budda nie jest postrzegany jako bóg, prorok czy istota nadprzyrodzona, tylko jako oświecony człowiek. Co więcej, uważał on, że: „Wszystkie żyjące istoty mają naturę Buddy i mogą stać się Buddami” [1].

(..) “Czy buddyzm jest w ogóle religią? Odpowiedź zależy od przyjętej definicji. Jeśli dla kogoś pojęcie to jest równoznaczne z wiarą w Boga Stwórcę, to trzeba stwierdzić, że w buddyzmie jej nie ma. Istnieje jednak wiele innych poglądów, które buddyzm współdzieli z pozostałymi religiami. Jest to przede wszystkim przekonanie, że z chwilą śmierci fizycznego ciała nie kończy się ludzka egzystencja. Po śmierci nadal istnieć będzie kontynuacja ducha, duszy czy świadomości – jakkolwiek nazwiemy ten nie fizyczny aspekt naszego istnienia. Wspólne jest także przeświadczenie, że nasze losy po śmierci zależą od czynów, jakich dokonaliśmy za życia. W buddyzmie istnieje też pojęcie modlitwy i wiara w to, że może mieć ona wpływ na losy nasze i innych, pomagając i żywym, i umarłym. Pod tym względem buddyzm jest więc religią.”  Lama Rinczen

Do najważniejszych pojęć związanych z tą religią, niezbędnych do jej zrozumienia należą następujące terminy:

Saṃsāra

jest jednym z podstawowych pojęć w religiach i filozofiach indyjskich, takich jak hinduizm, buddyzm i dźinizm. Oznacza ono nieustanne wędrowanie duszy (atmana) przez kolejne formy istnienia, zależne od karmy, czyli sumy dobrych i złych czynów popełnionych w poprzednich życiach. Samsara jest uważana za stan cierpienia i niewiedzy, z którego można się wyzwolić poprzez osiągnięcie Mokszy, nirwany lub Kaivalyi – stanu ostatecznego wyzwolenia i szczęścia. Samsara jest przedstawiana jako koło życia (bhawaczakra), na którym znajdują się sześć sfer istnienia: piekło, świat głodnych duchów, świat zwierząt, świat ludzi, świat półbogów i świat bogów. Każda z tych sfer ma swoje własne cechy i warunki życia, ale żadna nie jest trwała ani nie zapewnia trwałego szczęścia. Dlatego celem duchowym jest wyjście poza samsarę i osiągnięcie stanu oświecenia lub wyzwolenia.

Karma

to pojęcie odnoszące się do etycznych konsekwencji działań. Opiera się na założeniu, że każde działanie ma odpowiednią reakcję, czy to w tym życiu, czy w przyszłym. Karmę można postrzegać jako prawo przyczyny i skutku, które rządzi moralnym porządkiem wszechświata. Karma nie jest karą ani nagrodą, ale naturalną konsekwencją wyborów i intencji. Karma może wpływać na czyjeś przeznaczenie, szczęście i cierpienie, w zależności od tego, czy działamy w harmonii, czy w dysharmonii z uniwersalnymi zasadami moralnymi. Karmę można również rozumieć jako sposób uczenia się i wzrastania na własnych doświadczeniach, a także sposób na osiągnięcie duchowego wyzwolenia.

Nirwana

jest terminem używanym w religiach dharmicznych, takich jak buddyzm, hinduizm i dżinizm, na określenie stanu wyzwolenia od cyklu narodzin i śmierci, czyli samsary. Nirwana oznacza dosłownie zgaśnięcie lub ustanie cierpienia, które jest spowodowane przez niewiedzę, przywiązanie i pragnienie. Nirwana jest celem duchowym wielu praktykujących tych religii, którzy starają się osiągnąć ją poprzez medytację, etykę i mądrość.
Nirwana nie jest jednak stanem anihilacji świadomości ani nicości, lecz stanem pełnej harmonii, spokoju i radości. Nirwana jest również postrzegana jako prawdziwa natura rzeczywistości, która jest pusta od wszelkich iluzji i skrajnych poglądów. Nirwana jest więc środkową ścieżką między nihilizmem a eternalizmem, między zaprzeczeniem a przywiązaniem do zjawisk. Nirwana jest stanem wolnym od wszelkich dualności i konfliktów, w którym umysł osiąga najwyższy poziom klarowności i współczucia.

Dharma

jest kluczowym pojęciem o wielu znaczeniach w religiach indyjskich, takich jak hinduizm, buddyzm, dżinizm, sikhizm i inne.  Nie ma bezpośredniego tłumaczenia tego słowa na języki europejskie, ale często jest ono przekładane jako “sprawiedliwość”, “zasługa” lub “religijne i moralne obowiązki” kształtujące indywidualne zachowanie.
W buddyzmie dharma oznacza “kosmiczne prawo i porządek”, wyrażone przez nauki Buddy.   W filozofii buddyjskiej dhamma/dharma jest również terminem na “zjawiska”.  Koncepcja dharmy była już używana w historycznej religii Wedyjskiej, a jej znaczenie i zakres pojęciowy ewoluowały przez kilka tysiącleci.  Antonimem dharmy jest adharma.

Szlachetna Ośmioraka Ścieżka

jest podstawowym elementem nauki i praktyki buddyzmu. Zgodnie z Czwartą Szlachetną Prawdą, ścieżka ta prowadzi do wygaśnięcia cierpienia (dukkha), do osiągnięcia oświecenia i nirwany. Szlachetna Ośmioraka Ścieżka składa się z ośmiu aspektów, które można podzielić na trzy grupy: mądrość, etyka i medytacja.

Mądrość

obejmuje prawidłowe rozumienie i prawidłowe postanowienie. Prawidłowe rozumienie polega na zrozumieniu Czterech Szlachetnych Prawd, prawa przyczyny i skutku, nietrwałości wszystkich zjawisk i braku niezmiennego ja. Prawidłowe postanowienie polega na wykorzenieniu żądzy, nienawiści i ignorancji, oraz na kultywowaniu dobroci, współczucia i altruizmu.

Etyka

obejmuje prawidłową mowę, prawidłowe postępowanie i prawidłowe zarobkowanie. Prawidłowa mowa polega na wstrzymywaniu się od kłamstwa, obmowy, oszczerstwa i bezsensownej gadaniny, oraz na używaniu mowy w sposób przyjazny, prawdziwy i pomocny. Prawidłowe postępowanie polega na przestrzeganiu Pięciu Wskazań: niezabijania, nie kradzieży, nie niewłaściwego zachowania seksualnego, niekłamania i nieużywania substancji odurzających. Prawidłowe zarobkowanie polega na utrzymywaniu się z zajęcia niewymagającego łamania wskazań i nieszkodliwego dla innych istot.

Medytacja

obejmuje prawidłowy wysiłek, prawidłową uważność i prawidłowe skupienie. Prawidłowy wysiłek polega na rozwijaniu pozytywnych stanów umysłu i eliminowaniu negatywnych stanów umysłu. Prawidłowa uważność polega na świadomym obserwowaniu ciała, uczuć, myśli i przedmiotów umysłu w teraźniejszej chwili. Prawidłowe skupienie polega na osiąganiu stanów głębokiej koncentracji i spokoju umysłu.

Szlachetna Ośmioraka Ścieżka

jest ścieżką rozwoju duchowego, która wymaga zaangażowania, praktyki i zrozumienia. Nie jest to ścieżka wiary lub rytuału, lecz ścieżka doświadczenia i realizacji. Przez praktykowanie Szlachetnej Ośmiorakiej Ścieżki można osiągnąć wyzwolenie od cierpienia i osiągnąć najwyższe szczęście.

Trzy uniwersalne prawdy w buddyzmie to: anicca, dukkha i anatta.

Anicca

oznacza nietrwałość wszystkich zjawisk. Wszystko co istnieje jest podległe zmianie i przemijaniu. Nic nie jest stałe ani wieczne.

W życiu ludzkim nietrwałość objawia się przez cykl narodzin, proces chorób i starzenia, wreszcie śmierci (pali, sanskryt sansara), lecz także w doświadczeniu braku, utraty. Ma ona tu także pozytywny aspekt – wszelkie negatywne stany mają jedynie charakter tymczasowy i możliwa jest zmiana. Z powodu nietrwałości tych uwarunkowanych zjawisk jednak jakiekolwiek natarczywe chwytanie się wszelkich przedmiotów jest bezcelowe i ostatecznie prowadzi do cierpienia. Wszelkie te zjawiska opisane są w kategorii pięciu skupisk (pali khandha, sanskryt skandha).

Dukkha

oznacza cierpienie lub niezadowolenie. Wszystko co jest nietrwałe jest źródłem cierpienia lub niespełnienia. Cierpienie wynika z przywiązania do tego co się zmienia i odpychania tego co się nie podoba.

Anatta

oznacza bezosobowość lub brak stałego ja. Wszystko co istnieje jest pozbawione niezmiennego rdzenia lub istoty. Nie ma niczego co można by nazwać trwałym ja lub duszą. Wszystkie zjawiska są złożone z pięciu składników: ciała, uczuć, percepcji, formacji umysłowych i świadomości. Te składniki są zależne od warunków i zmieniają się wraz z nimi.
Spotkałem się z trochę innym ujęciem tych prawd

– Nic nie ginie we wszechświecie. Wszystko podlega zmianie. Prawo przyczyny i skutku (karma) = Te trzy uniwersalne prawdy Buddyzmu.

Nic nie ginie we wszechświecie 

• materia zamienia się w energię, energia zamienia się w materię. Wszechświat jest nieustannie w ruchu i przemianie, nic nie jest stałe ani wieczne. To oznacza, że wszystkie zjawiska są zależne od warunków i nie mają własnej istoty. To także oznacza, że wszystkie istoty mają potencjał do osiągnięcia oświecenia i wyzwolenia z cierpienia.

Wszystko podlega zmianie

– jedyną pewną rzeczą w życiu jest zmiana, cykl życia i śmierci. Wszystko co powstaje, musi zaniknąć. Wszystko co jest przyjemne, musi się skończyć. Wszystko co jest cierpieniem, musi się zmienić. To oznacza, że nie ma sensu przywiązywać się do niczego ani niczego odrzucać. To także oznacza, że należy żyć w zgodzie z prawem natury i akceptować rzeczy takimi jakie są.

Prawo przyczyny i skutku (karma)

– nic się nie dzieje bez przyczyny, zachodzi akcja i reakcja. Karma to prawo moralnej przyczynowości, które mówi, że każda nasza myśl, słowo i czyn ma swoje konsekwencje. Te konsekwencje mogą być dobre lub złe, w zależności od tego czy nasze działania były zgodne z etyką czy nie. Karma kształtuje nasze życie i determinuje nasze losy. To oznacza, że jesteśmy odpowiedzialni za to co robimy i co nam się przydarza. To także oznacza, że możemy zmienić naszą karmę poprzez poprawę naszego postępowania poprzez praktykowanie etyki, medytacji i mądrości, które pomagają nam oczyszczać umysł z negatywnych emocji i nawyków. Karma jest więc sposobem na zrozumienie przyczyn naszego cierpienia i szczęścia oraz na podjęcie odpowiedzialności za nasz rozwój duchowy.

W nauce Buddy są wymienione różne rodzaje cierpienia:

1. Dwa rodzaje cierpienia

• cierpienie wewnętrzne (fizyczne i umysłowe)
• cierpienie zewnętrzne (np. atak z zewnątrz itd.)

2. Trzy rodzaje cierpienia

• cierpienie wprost jako takie (duḥkha-duḥkha), np. cztery pierwsze z ośmiu cierpień
• cierpienie przez przemianę na gorsze (vipariṇama-duḥkha), np. trzy kolejne z ośmiu cierpień
• cierpienie przez uwarunkowanie, niepewność istnienia złożonych tworów uwarunkowanych (saṁskāra-duḥkha), np. ostatnie z ośmiu cierpień

3. Cztery cierpienia

• narodziny
• choroba
• starość
• śmierć

4.  Sześć cierpień

• niepewność (zdrowia, bogactwa, czasu życia itp.)
• brak całkowitej satysfakcji
• odrodzenia (reinkarnacja) w ciałach wciąż znowu i od nowa
• narodziny wciąż znowu i od nowa
• utrata statusu (odrodzeń) wciąż znowu i od nowa
• brak towarzystwa, samotność odrodzeń

5. Osiem cierpień (wymienionych w pierwszym kazaniu Buddy)

• cierpienie narodzin
• cierpienie starzenia się
• cierpienie chorób
• cierpienie umierania
• cierpienie rozłąki z tym, co miłe (np. z najbliższymi)
• cierpienie połączenia z tym, co niemiłe (doświadczania niechcianego)
• cierpienie braku realizacji pragnienia (np. nieuzyskania własności)
• cierpienie niepewności swego losu w sansarze (nietrwałości pięciu grup składników osobowości skandh, niepewności „ja” i „moje”, np. trud utrzymywania własności, pozycji społecznej, zdrowia ciała i psychiki)

6. cztery fakty o uwarunkowanym istnieniu w sansarze:

• każde narodziny prowadzą do śmierci
• to co zgromadzone musi ulec rozpadowi
• ci o wysokim statusie upadną w niższe stany
• wszystkie spotkania skończą się rozłąką [2]

Potrójny klejnot buddyzmu to trzy podstawowe elementy wiary i praktyki buddyjskiej.

Są to Budda, Dharma i Sangha.

Budda oznacza oświeconego nauczyciela, który pokazał drogę do wyzwolenia od cierpienia.

Dharma oznacza naukę Buddy, która zawiera prawdy o rzeczywistości i wskazówki do osiągnięcia oświecenia.

Sangha oznacza wspólnotę uczniów Buddy, którzy wspierają się nawzajem w duchowym rozwoju.

Potrójny klejnot jest źródłem inspiracji, schronienia i zaufania dla buddystów na całym świecie. Aby zostać buddystą, wystarczy wyrazić swoją wiarę w Potrójny klejnot poprzez złożenie prostej deklaracji: „Przyjmuję schronienie w Buddzie, Dharmie i Sanghie”.

Trzy trucizny / trzy pożary w buddyzmie

to terminy odnoszące się do trzech głównych splamień umysłu, które są źródłem cierpienia i iluzji. Są to pożądanie, gniew i niewiedza.

Pożądanie oznacza przywiązanie do rzeczy, które uważamy za przyjemne lub korzystne dla nas.

Gniew oznacza odrzucenie lub nienawiść do rzeczy, które uważamy za nieprzyjemne lub szkodliwe dla nas.

Niewiedza oznacza brak zrozumienia prawdziwej natury rzeczywistości i własnego umysłu.

Te trzy trucizny zapalają trzy pożary w naszym życiu: pożar cierpienia, pożar karmy i pożar samsary.

Pożar cierpienia to nieustanne doświadczanie bólu fizycznego i emocjonalnego spowodowanego przez trucizny umysłu.

Pożar karmy to nieuniknione skutki naszych działań pod wpływem trucizn umysłu, które tworzą przyczyny i warunki dla kolejnych zdarzeń i doświadczeń.

Pożar samsary to ciągłe odrodzenie się w cyklu istnienia rządzonym przez trucizny umysłu, karmę i cierpienie.

Jedynym sposobem na ugaszenie tych trzech pożarów jest wyeliminowanie trzech trucizn poprzez praktykę buddyjską. Praktyka ta polega na rozwijaniu mądrości, która przezwycięża niewiedzę; współczucia, które przezwycięża gniew; i rezygnacji, która przezwycięża pożądanie. Tylko w ten sposób można osiągnąć wyzwolenie od cierpienia i oświecenie.

Pięć wskazówek, które mogą pomóc w zrozumieniu i praktykowaniu buddyzmu:

1. Poznaj Cztery Szlachetne Prawdy.

Są to podstawowe zasady buddyzmu, które wyjaśniają naturę cierpienia i drogę do jego pokonania. Pierwsza prawda mówi, że życie jest pełne cierpienia (dukkha). Druga prawda mówi, że przyczyną cierpienia jest pragnienie (tanha). Trzecia prawda mówi, że można zakończyć cierpienie poprzez wygaszenie pragnienia (nirwana). Czwarta prawda mówi, że drogą do nirwany jest Ośmiostopniowa Ścieżka (magga).

2. Praktykuj Ośmiostopniową Ścieżkę.

Jest to zbiór zasad i praktyk, które mają na celu rozwój etyki, medytacji i mądrości. Ośmiostopniowa Ścieżka składa się z: właściwego poglądu, właściwej intencji, właściwej mowy, właściwego działania, właściwego środka utrzymania, właściwego wysiłku, właściwej uważności i właściwego skupienia.

3. Medytuj regularnie.

Medytacja jest kluczowym elementem buddyzmu, który pomaga uspokoić umysł, skupić się na teraźniejszości i rozwijać współczucie. Istnieje wiele form i technik medytacji buddyjskiej, takich jak vipassana (medytacja uważności), metta (medytacja miłości życzliwej) czy zen (medytacja siedząca). Medytacja może być praktykowana samodzielnie lub pod kierunkiem nauczyciela. Na naszym portalu znajdziecie kilka poradników jak medytować.

4. Ucz się od mistrzów i społeczności.

Buddyzm ma bogatą tradycję nauczania i przekazywania nauk z pokolenia na pokolenie. Można znaleźć wiele źródeł wiedzy i inspiracji w pismach buddyjskich, takich jak sutry (mowy Buddy), shastry (komentarze) czy tantry (teksty ezoteryczne). Można też szukać nauczycieli i mistrzów buddyjskich, którzy mogą udzielać rad i wskazówek na drodze duchowej. Ponadto warto dołączyć do społeczności buddyjskiej, takiej jak sangha (zgromadzenie mnichów i świeckich), która może zapewnić wsparcie i przyjaźń.

5. Żyj zgodnie z pięcioma nakazami moralnymi.

Są to proste reguły postępowania, które mają na celu zapewnienie harmonii i dobra dla siebie i innych. Pięć nakazów moralnych to: nie zabijać żadnych istot żywych, nie kraść ani nie brać tego, co nie należy nam się, nie dopuszczać się niewłaściwego postępowania seksualnego, nie kłamać ani nie oszukiwać, nie spożywać alkoholu ani innych substancji odurzających.

Buddyzm – Główne Szkoły

Theravada, Mahajana, Wadżrajana

to trzy główne odłamy buddyzmu, które różnią się między sobą pod względem historycznym, doktrynalnym i praktycznym.

Theravada

jest najstarszą i najbardziej konserwatywną szkołą buddyzmu, która opiera się na kanonie palijskim Tipitaka, zawierającym najwcześniejsze zapiski nauki Buddy. Celem theravady jest osiągnięcie stanu wyzwolenia od cierpienia zgodnie z Czterema Szlachetnymi Prawdami i Ośmioraką Ścieżką. Theravada uznaje ideał arahata, czyli osoby, która urzeczywistniła nirwanę i zakończyła swój cykl narodzin. Theravada dominuje na Sri Lance oraz w południowej Azji (Tajlandia, Laos, Kambodża, Birma) .

Mahajana

jest młodszym i bardziej zróżnicowanym odłamem buddyzmu, który zaczął się wyodrębniać z buddyzmu pierwotnego w I w. p.n.e. Mahajana posługuje się językiem sanskrytu i ma bogatszy zbiór tekstów i komentarzy niż theravada. Celem mahajany jest osiągnięcie stanu buddy poprzez praktykę Sześciu Paramita (doskonałości). Mahajana uznaje ideał bodhisattwy, czyli istoty wypełnionej współczuciem i działającej dla dobra innych, która mogąc (teoretycznie) w każdej chwili dostąpić nirwany, odsuwa moment własnego zbawienia, by najpierw pomóc osiągnąć je innym istotom żyjącym. Mahajana dominuje w Azji Wschodniej i Środkowe – przede wszystkim w  Japonii, Chinach, Korei, Wietnamie, Bhutanie, Nepalu, na Tajwanie .

Wadżrajana

jest kierunkiem buddyzmu związanym z praktyką tantr, który wyodrębnił się ok. II wieku n.e. w Indiach w ramach tradycji mahajany. Wadżrajana posługuje się modlitewnymi formułami – mantrami, mandalami oraz jogą. Wadżrajana uważa, że posiada metody bezpośredniego doświadczenia natury rzeczywistości poprzez praktyki tantryczne. Zadaniem adepta jest rozpoznanie pierwotnej pustki w każdej rzeczy i przemiana negatywnych energii własnych w siły oświeconej mądrości. Wadżrajana wymaga poddania się pod okiem nauczyciela (lamy), który uważany jest za spadkobiercę autentycznej linii przekazu. Wadżrajana jest najbardziej utożsamiana z buddyzmem tybetańskim .

Oświecenie

jest głównym celem buddyzmu, ale jego rozumienie i droga do jego osiągnięcia różnią się w zależności od odłamu.

W buddyzmie theravada oświecenie oznacza osiągnięcie stanu arahata, czyli wyzwolenia od cierpienia i cyklu narodzin i śmierci. Arahata charakteryzuje pełne zrozumienie Czterech Szlachetnych Prawd i Ośmiorakiej Ścieżki oraz zerwanie wszystkich więzów z ego i splamieniami umysłu. Arahata osiąga nirwanę za życia i po śmierci nie powraca do ziemskiego istnienia (parinirwana). Buddyzm theravada opiera się na najwcześniejszych zapiskach nauki Buddy zawartych w kanonie palijskim Tipitaka .

W buddyzmie mahajana oświecenie wiąże się z ideałem bodhisattwy, czyli istoty wypełnionej współczuciem i działającej dla dobra wszystkich czujących istot. Bodhisattwa mogąc (teoretycznie) w każdej chwili dostąpić nirwany, odsuwa moment własnego zbawienia, by najpierw pomóc osiągnąć je innym. Oświecenie bodhisattwy polega na zrealizowaniu natury buddy, czyli pierwotnej mądrości i czystości umysłu, która jest obecna we wszystkich istotach. Buddyzm mahajana poszerza zakres nauk Buddy o wiele nowych tekstów i koncepcji, takich jak siunjata (pustość), trikaja (trzy ciała buddy), sześć paramit (doskonałości) czy dziesięć etapów bodhisattwy.

W buddyzmie wadżrajany  oświecenie jest możliwe do osiągnięcia już za życia dzięki praktyce tantr, czyli specjalnych metod wykorzystujących symbolikę, mantry, mudry i rytuały. Wadżrajana jest kierunkiem buddyzmu związanym z praktyką tantr, który wyodrębnił się ok. II wieku n.e. w Indiach w ramach tradycji mahajany . Wadżrajana uważa, że posiada metody bezpośredniego doświadczenia natury rzeczywistości, na temat której „wnioskuje się” według tzw. prawomocnego poznawania w teoriach mahajany. Oświecenie wadżrajany polega na zjednoczeniu tzw. „żeńskich i męskich” aspektów oświecenia, czyli pierwotnej mądrości i miłującego współczucia .

Buddyzm therawady uważa, że osiągnięcie pełnego oświecenia jest bardzo rzadkie (raz na ok. 2000 lat). Buddyzm mahajany uważa, że jest ono znacznie częstsze. Buddyzm zen uważa, że każdy może osiągnąć oświecenie w ciągu swego życia.

Buddyzm zaleca medytację jako jeden z ośmiu składników drogi do oświecenia. Szczegóły medytacji zależą od poszczególnych szkół, a nawet nauczycieli.

Satori.

W buddyzmie (w tym w zen) uważa się, że oświecenia nie da się celowo osiągnąć.

Nie można do niego nawet dążyć, bo wtedy człowiek przywiązując się do idei oświecenia, oddala się od czystego widzenia świata i właśnie od tego oświecenia, do którego dąży. Można jednak uspokoić umysł poprzez medytację, co jest warunkiem wstępnym. Oświecenie może wówczas (choć nie musi) nadejść, o ile uda nam się nie przywiązać do jego idei.
Na pamiątkę oświecenia (parinirwany) Buddy obchodzone jest 8 grudnia święto. Również jeden z trzech dni święta Wesak (Visakha Puja), wypadającego na ogół w maju, jest poświęcony oświeceniu Buddy.[3]

Główne Kierunki dzielą się na liczne Szkoły i pod szkoły. Podany niżej podział jest podziałem symbolicznym, ponieważ np. w pewnym zakresie Buddyzm Tybetański zaliczany jest do Mahajany a w innym do Wadżarajany. Różne źródła przypisują go albo do jednej albo do drugiego odłamu. Jako, że odłam ten jest połączeniem obu szkół oraz religii przed buddyjskiej Bon.

Buddyzm theravada

ciąg dalszy podziału ze względu na kraje w których odłam ten występuje:

Buddyzm Mahajana

Chan

Buddyzm Wadżarajana

 Kagju:

Buddyzm na Świecie, Europie i Polsce

Buddyzm jest czwartą co do wielkości religią świata pod względem liczby wyznawców, którzy stanowią około 7% populacji światowej, czyli ok. 500 milionów ludzi.

Buddyzm jest rozpowszechniony głównie w Azji Wschodniej i Południowo-Wschodniej oraz ma wpływ na inne religie i kultury

Poglądowe porównanie ilości buddystów głównych nurtów wg. https://www.benchen.org.pl/ Wykres własny.

Buddyzm narodził się w Azji, a zdecydowana większość wszystkich buddystów (prawie 99%) nadal mieszka w regionie Azji i Pacyfiku. Tylko dwa inne regiony – Ameryka Północna (3,9 miliona) i Europa (1,3 miliona) – mają ponad milion buddystów.
Chociaż większość buddystów mieszka w Azji i na Pacyfiku, tylko jedna osoba na osiem (12%) w tym regionie to buddyści. Około 1% mieszkańców Ameryki Północnej to buddyści. W każdym z pozostałych czterech regionów buddyści stanowią mniej niż 1% populacji.
Wszystkie 10 krajów o największej populacji buddyjskiej znajduje się w regionie Azji i Pacyfiku i łącznie w tych krajach mieszka lwia część (95%) wszystkich buddystów. Połowa (50%) światowych buddystów mieszka w jednym kraju, Chinach. Największe populacje buddyjskie poza Chinami znajdują się w Tajlandii (13%), Japonii (9%), Birmie (Myanmar) (8%), Sri Lance (3%), Wietnamie (3%), Kambodży (3%), Korei Południowej (2%), Indie (2%) i Malezja (1%).

Siedem krajów ma buddyjską większość: Kambodża, Tajlandia, Birma (Myanmar), Bhutan, Sri Lanka, Laos i Mongolia.

Średni wiek

Na całym świecie buddyści są starsi (mediana wieku 34 lata) niż cała populacja (mediana wieku 28 lat). Spośród trzech regionów, dla których dostępne są dane, Afryka Subsaharyjska ma najmłodszą populację buddyjską (mediana wieku 29 lat), a następnie Ameryka Północna (33 lata). Region Azji i Pacyfiku ma najstarszą populację buddyjską, z medianą wieku 34 lat.
Buddyści są starsi niż ogół populacji w dwóch z trzech głównych regionów, dla których dostępne są dane: Afryce Subsaharyjskiej (gdzie średni wiek buddystów wynosi 29 lat, a średnia wieku ogółu populacji to 18 lat) oraz Azji i Pacyfiku ( 34 w. 29). W Ameryce Północnej średni wiek buddystów wynosi 33 lata, cztery lata mniej niż w populacji ogólnej [4]

Buddyzm w Europie ( i na zachodzie)

Różnice między Buddyzmem azjatyckim a Buddyzm Zachodnim. Buddyzm azjatycki jest bardziej tradycyjny i ortodoksyjny, podczas gdy buddyzm zachodni jest bardziej nowoczesny i liberalny.

Buddyzm azjatycki opiera się na kanonicznych tekstach i autorytetach, takich jak mnisi i lamy, podczas gdy buddyzm zachodni akcentuje indywidualne doświadczenie i interpretację. Buddyzm azjatycki jest silniej związany z kulturą i społeczeństwem azjatyckim, podczas gdy buddyzm zachodni jest często adaptowany do kontekstu zachodniego. Buddyzm azjatycki zawiera wiele elementów rytualnych, etycznych i społecznych, takich jak ofiary, ceremonie, kodeksy moralne i relacje nauczyciel-uczeń.

Buddyzm zachodni natomiast skupia się głównie na medytacji, psychologii i filozofii jako środkach do osiągnięcia oświecenia.
Buddyzm azjatycki jest bardziej zróżnicowany i podzielony na wiele szkół i tradycji, podczas gdy buddyzm zachodni jest bardziej jednolity i ekumeniczny. Buddyzm azjatycki obejmuje trzy główne odłamy: therawada, mahajana i wadżrajana, które różnią się w poglądach na naturę Buddy, drogę do oświecenia i rolę bóstw. Buddyzm zachodni natomiast często łączy elementy z różnych tradycji w spójną całość lub tworzy własne formy praktyki.

Największą Organizacją wyznawców Buddyzmu w Europie jest Europejska Unia Buddyjska o której tutaj przeczytacie.

Europejska Unia Buddyjska

jest organizacją, która łączy różne społeczności i organizacje buddyjskie w Europie. Została założona w 1975 roku i jest otwarta na wszystkie szkoły i tradycje buddyjskie. Jej celem jest promowanie dialogu, współpracy i przyjaźni między buddystami w Europie oraz reprezentowanie ich interesów na arenie międzynarodowej. Europejska Unia Buddyjska organizuje spotkania, konferencje, warsztaty i projekty edukacyjne dla swoich członków i sympatyków.

W Europie buddyzm pojawił się stosunkowo późno, dopiero w XIX wieku, kiedy to europejscy podróżnicy, naukowcy i kolonizatorzy zetknęli się z kulturą i filozofią buddyjską w różnych regionach kontynentu azjatyckiego. Od tego czasu buddyzm zyskał wielu zwolenników i sympatyków wśród Europejczyków, którzy szukali alternatywy dla tradycyjnych religii monoteistycznych lub chcieli zgłębić duchową mądrość Wschodu.

Buddyzm w Europie przybrał różne formy i kierunki, odzwierciedlając zarówno różnorodność tradycji buddyjskich w Azji, jak i specyfikę kulturową i historyczną poszczególnych krajów europejskich. Niektóre z nich mają dłuższą i bogatszą historię obecności buddyzmu niż inne.

Na przykład Rosja, która podbiła część Mongolii i Tybetu w XVII wieku, stała się domem dla wielu buddyjskich ludów, takich jak Kałmucy, Buriaci czy Tuwińcy. Kałmucja jest obecnie jedynym regionem Europy, gdzie buddyzm jest religią dominującą i oficjalnie uznawaną przez państwo .

Inne kraje europejskie, takie jak Francja, Wielka Brytania czy Holandia, miały do czynienia z buddyzmem poprzez swoje kolonie w Indochinach, Indiach czy Cejlonie. Tamtejsi buddyści często emigrowali do Europy w poszukiwaniu lepszego życia lub uciekając przed prześladowaniami.

W XX wieku buddyzm w Europie zyskał na popularności dzięki działalności misjonarskiej mnichów buddyjskich z Azji, którzy przyjeżdżali do Europy, aby nauczać i zakładać ośrodki medytacyjne. Niektórzy z nich stali się sławni i wpływowi, jak np. Nyanatiloka Thera z Niemiec, który był pierwszym Europejczykiem wyświęconym na mnicha therawady, Lama Anagarika Govinda z Niemiec, który był pionierem buddyzmu tybetańskiego w Europie, czy Thich Nhat Hanh z Wietnamu, który założył wspólnotę Plum Village we Francji i propagował buddyzm zaangażowany.

W latach 60. i 70. XX wieku nastąpił gwałtowny rozwój buddyzmu w Europie, zwłaszcza wśród młodych ludzi zafascynowanych kulturą hippisowską, ruchem New Age i filozofią zen. Wiele osób podróżowało do Azji, aby studiować buddyzm u mistrzów duchowych lub brać udział w odosobnieniach medytacyjnych.

Obecnie w Europie istnieje wiele organizacji i grup buddyjskich reprezentujących różne szkoły i tradycje buddyjskie. Niektóre z nich są wiernymi odzwierciedleniem azjatyckiego buddyzmu, inne zaś są adaptacjami lub reinterpretacjami dokonanymi przez zachodnich nauczycieli lub uczniów.

Najwięcej wyznawców buddyzmu mieszka w Federacji Rosyjskiej (ok 700 tys.  co stanowi 0,5% ludności kraju), Francji (600 tys. stanowi to ok 0,99 populacji) i w Niemczech (250 tys. 0,30 % mieszkańców).

Najmniej w Polsce, na Węgrzech i Chorwacji.

Stosunek władz krajów europejskich do buddyzmu jest zróżnicowany i zależy od wielu czynników, takich jak historia, kultura, polityka i społeczeństwo. Niektóre kraje europejskie, takie jak Polska, Rosja czy Węgry, mają niewielką liczbę buddystów i nie uznają buddyzmu za religię oficjalną lub tradycyjną. Inne kraje, takie jak Francja, Niemcy czy Wielka Brytania, mają większą społeczność buddyjską i zapewniają jej pewne prawa i swobody. Buddyzm jest również obecny w instytucjach Unii Europejskiej, która wspiera dialog międzyreligijny i promuje wartości takie jak tolerancja, pokój i solidarność.

Obecnie buddyzm jest praktykowany przez miliony ludzi w Europie, zarówno przez imigrantów z krajów buddyjskich, jak i przez rdzennych Europejczyków.

Buddyzm stanowi wyzwanie dla europejskiej tożsamości i wartości, ponieważ wprowadza nowe perspektywy na tematy takie jak etyka, psychologia, nauka czy polityka. Buddyzm zachęca do krytycznego myślenia, indywidualnej odpowiedzialności i współczucia dla wszystkich istot żywych. Buddyzm może również przyczynić się do rozwiązywania problemów społecznych i środowiskowych w Europie, takich jak nierówność, ubóstwo, przemoc czy zmiana klimatu. Buddyzm może być źródłem inspiracji i dialogu dla ludzi różnych wyznań i poglądów w Europie.

W Europie buddyzm jest praktykowany przez około 3 miliony ludzi, głównie w krajach zachodnich i północnych.

W niektórych krajach buddyzm jest uznawany za religię państwową lub oficjalną, w innych za religię mniejszościową lub społeczną, a w jeszcze innych za filozofię lub kulturę. Poniżej przedstawiamy aspekt prawny buddyzmu w poszczególnych krajach europejskich.

Rosja uznaje buddyzm jako jedną z czterech tradycyjnych religii na swoim terytorium, obok islamu, judaizmu i prawosławia. Takie uznanie zostało wprowadzone w Konstytucji Federacji Rosyjskiej z 1993 roku, która gwarantuje wolność wyznania i równość wszystkich wyznań przed prawem. Buddyzm jest praktykowany głównie przez ludność mongolską i tybetańską w regionach Syberii i Dalekiego Wschodu.  Jedynym ludem buddyjskim w Europie są Kałmucy. Kałmucy są ludnością mongolską, która zamieszkuje głównie Republikę Kałmucji w Rosji i praktykują odłam buddyzmu tybetańskiego.

– We Francji  buddyzm jest uznawany za jedną z sześciu głównych religii obok katolicyzmu, protestantyzmu, judaizmu, islamu i prawosławia. Buddyzm ma status stowarzyszenia kultowego i korzysta z podatkowych ulg i dotacji państwowych. Francja ma około 600 tysięcy buddystów, głównie pochodzenia azjatyckiego.
– W  Niemczech buddyzm nie jest uznawany za religię państwową ani oficjalną, ale jako wspólnota wyznaniowa lub światopoglądowa. Buddyzm ma prawo do nauczania religii w szkołach publicznych i do zbierania podatków kościelnych od swoich członków. Niemcy mają około 250 tysięcy buddystów, głównie pochodzenia niemieckiego.
– W  Wielkiej Brytanii buddyzm jest uznawany za religię mniejszościową i ma prawo do wolności wyznania i praktyki. Buddyzm nie ma statusu korporacji prawa publicznego ani prawa do pobierania podatków kościelnych. Wielka Brytania ma około 150 tysięcy buddystów, głównie pochodzenia brytyjskiego i azjatyckiego.
– W Hiszpanii buddyzm jest uznawany za religię społeczną i ma prawo do zawierania umów z państwem w sprawach dotyczących edukacji, opieki zdrowotnej, pomocy społecznej i mediów. Buddyzm nie ma statusu korporacji prawa publicznego ani prawa do pobierania podatków kościelnych. Hiszpania ma około 100 tysięcy buddystów, głównie pochodzenia hiszpańskiego i azjatyckiego.
– W Polsce buddyzm nie jest uznawany za religię państwową ani oficjalną, ale jako związek wyznaniowy lub stowarzyszenie kultowe. Buddyzm ma prawo do prowadzenia działalności statutowej i korzystania z ulg podatkowych. Polska ma około 15 tysięcy buddystów, głównie pochodzenia polskiego i azjatyckiego.

Buddyzm w Polsce

W Polsce nie ma buddyjskich kościołów i związków wyznaniowych, których stosunki z Państwem są uregulowane ustawami partykularnymi

Dżogczen

W 2021 roku buddyzm był jedną z najmniej licznych religii w Polsce, ale jednocześnie jedną z najbardziej zróżnicowanych pod względem tradycji i szkół.

Według Narodowego Spisu Powszechnego, 14,8 tys. osób zadeklarowało się jako wyznawcy buddyzmu, co stanowiło 0,04% ogółu ludności. W tym samym roku funkcjonowało 19 zarejestrowanych organizacji wyznaniowych o charakterze buddyjskim, reprezentujących różne odłamy i kierunki tej religii.[5] Niektóre z nich miały długą historię i silne powiązania międzynarodowe, inne były nowymi inicjatywami lub lokalnymi oddziałami większych struktur.

Buddyzm w Polsce w porównaniu do innych związków niechrześcijańskich:

W Polsce religie chrześcijańskie wiodą prymat. Buddyzm liczący oficjalnie niespełna 15 tys. wiernych jest drugą, (wśród niechrześcijańskich wyznań) co do wielkości grupą religijną w Polsce

Średnia ilość członków w grupach buddyjskich jest jedną z najmniejszych w wyżej wymienionym zestawieniu, świadczy to o tym, że nie są to ludzie przypadkowi a w większym stopniu poszukujący indywidualnej ścieżki rozwoju.

Tabela powstała na podstawie danych Narodowego Spisu Powszechnego którego wynikiem był raport “Wyznania religijne w Polsce w latach 2019–2021 Religious denominations in Poland 2019–2021″

Powyższe dane są orientacyjne i nie oddają pełnego obrazu Buddyzmu w Polsce. Ilość członków w poszczególnych grupach może być inna. Są to dane szacunkowe, z dużym marginesem błędu. Ten margines w każdym przypadku może być inny i wynikać z różnych przyczyn. Jedynie zmiana finansowania tych grup może pokazać rzeczywisty obraz. Dotyczy to oczywiście wszystkich związków religijnych w Polsce.

Jednym z największych i najbardziej aktywnych związków buddyjskich w Polsce jest Buddyjski Związek Diamentowej Drogi Linii Karma Kagju. Związek ten należy do tradycji tybetańskiego buddyzmu Vajrayany i jest pod opieką duchową Ole Nydhama, duńskiego nauczyciela i autora wielu książek o buddyzmie. Ole Nydahl jest uważany za jednego z najważniejszych współczesnych propagatorów buddyzmu w Europie i na świecie. Jego charyzmatyczna osobowość i dynamiczna aktywność misyjna przyciągała rzesze nowych wiernych, zwłaszcza wśród młodych ludzi. Związek Diamentowej Drogi ma obecnie ponad 100 ośrodków medytacyjnych w całej Polsce i organizuje regularne kursy, wykłady i warsztaty na temat buddyzmu.
Duża przewaga Buddyjskiego Związku Diamentowej Drogi Linii Karma Kagju nad innymi organizacjami może wynikać nie tylko z osobowości lidera Ole Nydhama, ale także z różnic w tradycji, kulturze i stylu nauczania buddyzmu. Związek Diamentowej Drogi prezentuje się jako nowoczesny, otwarty i atrakcyjny ruch buddyjski, który oferuje praktykę skierowaną na osiągnięcie oświecenia w tym życiu.
Większość z pozostałych grup, promuje bardziej konserwatywny, tradycyjny i skromny sposób praktyki buddyjskiej, który wymaga większej dyscypliny, cierpliwości i rezygnacji. Obie formy buddyzmu mają swoje zalety i wady, a wybór należy do indywidualnych preferencji i potrzeb praktykujących.
Misja Buddyjska w Polsce Trzy Schronienia  jest zrzeszeniem około 23 podmiotów. Są wśród nich grupy o międzynarodowym zasięgu jak i niewielkie, nieformalne grupy. Taka organizacja, już racji swojego kształtu, podatna jest na fluktuacje i do danych o jej wielkości należy podchodzi szczególnie ostrożnie.
Innym związkiem religijnym w Polsce jest Polska Unia Buddyjska. Tworzy ją sześć zarejestrowanych związków religijnych o różnej tradycji. W powyższym zestawieniu występują one samodzielnie. Łączna liczba ich członków jest większa niż w wyżej wymienionym zrzeszeniu co pokazuje powyższy wykres.

Dane te pokazują, że buddyzm w Polsce jest bardzo różnorodny i dynamiczny. Można się spodziewać, że liczba i aktywność organizacji buddyjskich będzie się zmieniać.

Nasz Portal jest miejscem, gdzie można znaleźć informacje na temat tych organizacji oraz innych grup i wspólnot związanych z buddyzmem. Korzystając z danych GUS oraz oficjalnych stron internetowych poszczególnych wyznań, stworzyliśmy bazę danych zawierającą podstawowe informacje o ich siedzibach, tradycji, nauczycielach i praktykach. Poza tym zamieszczamy również artykuły i materiały dotyczące historii i doktryny buddyzmu, jego obecności w Polsce i na świecie, a także aktualności i wydarzenia związane z tą religią.

Z przyjemnością informujemy, że wpisy na naszym Portalu będą systematycznie uaktualniane i uzupełniane o najnowsze informacje, analizy i inne ważne dane. Chcemy, aby było to miejsce wymiany opinii i doświadczeń. Zapraszamy do dyskusji i uzupełniania o nowe fakty, które mogą być przydatne, ciekawe dla innych użytkowników lub też wnoszące nową wartość. Jesteśmy otwarci na Państwa Kontakt i chętnie odpowiemy na wszelkie pytania i sugestie. Dziękujemy za zaufanie i zainteresowanie naszym Projektem!

Zachęcamy wydawców czasopism (i innych mediów) buddyjskich, tak polskich i z innych krajów, do przesyłania ich do Nas w postaci elektronicznej lub też papierowej. Będziemy wdzięczni za każdą współpracę i wsparcie. Razem tworzymy bogactwo informacji i wiedzy!

Poniżej zamieszczamy:

1. “Buddyzm” Misji Buddyjskiej „Trzy Schronienia” w Polsce. Za jej ostateczny kształt odpowiedzialny jest mnich buddyjski Kanzen Maślankowski. Misja Buddyjska „Trzy Schronienia” w Polsce Szczecin, kwiecień 1996 r.
2. Lista organizacji zrzeszających polskich buddystów. 

W tej chwili na naszym Portalu znajdują się informacje o następujących organizacjach zrzeszających polskich buddystów:

Lista Organizacji Buddyjskich w Polsce