Mniejszość Niemiecka w Polsce
Niemcy
Mniejszość Niemiecka w Polsce
Mniejszość Niemiecka w Polsce jest grupą obywateli polskich, którzy identyfikują się z narodowością niemiecką i kulturą niemiecką.
Według Narodowego Spisu Powszechnego z 2011 roku, w Polsce mieszkało 144 238 osób deklarujących narodowość niemiecką, co stanowiło 0,4% ogółu ludności kraju. Mniejszość Niemiecka jest uznawana za mniejszość narodową na podstawie ustawy z 2005 roku o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym.
Herby Miast Śląska Opolskiego źródło: https://polska-org.pl
Mniejszość Niemiecka w Polsce ma swoje korzenie historyczne na terenach, które przez wieki znajdowały się na pograniczu polsko-niemieckim lub były pod wpływem niemieckim. Do tych terenów należą m.in. Pomorze, Wielkopolska, Śląsk, Warmia i Mazury. Na tych obszarach dochodziło do procesów kolonizacji niemieckiej, migracji ludności, zmian granic państwowych i przynależności państwowej, a także do konfliktów narodowościowych i politycznych.
Po II wojnie światowej nastąpiła zmiana granic Polski i wysiedlenie większości ludności niemieckiej z terenów przyłączonych do Polski lub pozostających pod jej administracją. Jednak część Niemców pozostała w Polsce lub powróciła do niej po latach.
Mniejszość Niemiecka w Polsce skupia się głównie w dwóch województwach: opolskim i śląskim, gdzie stanowi odpowiednio 9,6% i 1,6% ludności. W tych regionach Mniejszość Niemiecka ma zagwarantowane prawa do używania języka niemieckiego jako języka pomocniczego w kontaktach z administracją publiczną i do wprowadzania dwujęzycznych nazw miejscowości.
Ponadto Mniejszość Niemiecka ma prawo do kształcenia się w języku niemieckim lub z elementami języka niemieckiego, do utrzymywania kontaktów kulturalnych i gospodarczych z Niemcami, do tworzenia własnych organizacji społecznych i politycznych oraz do reprezentacji w parlamencie.
Mniejszość Niemiecka w Polsce jest zróżnicowana pod względem pochodzenia, tożsamości, religii i poglądów. Niektórzy członkowie tej mniejszości uważają się za potomków dawnych osadników niemieckich lub mieszkańców Prus Wschodnich, inni za ludzi o mieszanej genealogii polsko-niemieckiej lub za Polaków pochodzenia niemieckiego. Większość Mniejszości Niemieckiej wyznaje katolicyzm, ale istnieją też grupy protestanckie i niewierzące. Mniejszość Niemiecka w Polsce ma różne opinie na temat swojej historii, swojej relacji z Polską i Niemcami oraz swojej roli w społeczeństwie polskim.
Organizacje
Najważniejszą Organizacją Mniejszości Niemieckiej w Polsce jest Związek Niemieckich Stowarzyszeń Społeczno-Kulturalnych w Polsce.Verband der deutschen sozial-kulturellen Gesellschaften in Polen VdG.
Zrzesza ponad 130 stowarzyszeń działających na rzecz zachowania i rozwoju tożsamości niemieckiej w Polsce. VdG zajmuje się m.in. edukacją, kulturą, mediami i współpracą transgraniczną. O działalności Związku można przeczytać na naszym Portalu.
-Związek zrzesza organizacje mniejszości niemieckiej z dziewięciu województw, m.in. Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Niemców na Śląsku Opolskim, Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Niemców Województwa Śląskiego, Związek Stowarzyszeń Niemieckich Warmii i Mazur, Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Mniejszości Niemieckiej w Zielonej Górze, Towarzystwo Mniejszości Niemieckiej w Bydgoszczy, Niemieckie Towarzystwo Społeczno-Kulturalne we Wrocławiu, Towarzystwo Kulturalne Ludności Niemieckiej „Ojczyzna“ w Kwidzynie, Niemieckie Towarzystwo Społeczno-Kulturalne w Pile oraz Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Mniejszości Niemieckiej Województwa Zachodniopomorskiego.
Organizacjami stowarzyszonymi są:
Związek Młodzieży Mniejszości Niemieckiej w Rzeczypospolitej Polskiej, Górnośląskie Centrum Kultury i Spotkań im. Josepha von Eichendorffa, Centrum Badań Mniejszości Niemieckiej, Konwersatorium im. Josepha von Eichendorffa i Niemieckie Towarzystwo Oświatowe.
-
Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Niemców na Śląsku Opolskim (SKGD)
- druga co do wielkości organizacja mniejszości niemieckiej w Polsce, działająca głównie na terenie województwa opolskiego. SKGD prowadzi m.in. szkoły i przedszkola dwujęzyczne, domy spotkań, biblioteki i muzea.
Partie polityczne.
Mniejszość Niemiecka (niem. Wahlkomitee Deutsche Minderheit) – nazwa komitetu wyborczego wyborców mniejszości niemieckiej na Śląsku Opolskim tworzonego przez Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Niemców na Śląsku Opolskim. Jako komitet mniejszości narodowej jest zwolniony z pięcioprocentowego progu wyborczego.
W 2017 działacze mniejszości niemieckiej zdecydowali o powołaniu partii pod nazwą Regionalna. Mniejszość z Większością. (Regionalna, RMW). Została ona zarejestrowana 6 lutego 2018. Przewodniczącym jest poseł na Sejm RP jest Ryszard Galla.
Herby miast górnośląskich. / źródło Heraldry of the world
Kultura.
Większość Stowarzyszeń i Organizacji prezentowanych na naszym portalu wpisane ma w swój statut kultywowanie i pielęgnowanie języka niemieckiego i kultury niemieckiej.
Największe wg. gov.pl imprezy kulturalne organizowane przez organizacje mniejszości niemieckiej:
• Festiwal Kultury Mniejszości Niemieckiej w Polsce,
Za nami 7 odsłona Festiwalu Kultury Mniejszości Niemieckiej w Polsce! Wyjątkowo bogata, pełna gwiazd oraz młodych wykonawców. Festiwal to jednak nie tylko atrakcyjny program na scenie głównej, ale także wystawy i stoiska informacyjne organizacji mniejszości niemieckiej i partnerów z Niemiec oraz warsztaty, konkursy i zabawy dla dzieci i młodzieży, które zaprezentowane zostaną w kuluarach wrocławskiej Hali Stulecia. Wielość gatunków muzycznych, przemieszanie stylów i trendów – a wszystko pod wspólnym mianownikiem: inspirowane kulturą niemiecką, zarówno tradycyjną, jak i współczesną.[1]
• Koncerty powiatowe – Prezentacja grup artystycznych w województwie opolskim,
• Dzień Mniejszości Narodowych w Olsztynie,Dzień Mniejszości Narodowych i Etnicznych organizowany jest przez Olsztyńskie Stowarzyszenie Mniejszości Niemieckiej od 1992 roku.
Głównym celem projektu jest integracja różnych grup mniejszości narodowych i etnicznych oraz przedstawienie ich dorobku artystycznego i kulturalnego. Coroczne spotkania sprzyjają budowaniu współpracy i porozumienia pomiędzy mniejszościami. Za każdym razem odwiedzają nas nowe grupy z różnych regionów kraju. Otwarty charakter spotkania sprzyja zainteresowaniu innych osób kulturą i działalnością grup mniejszościowych, które z kolei mają możliwość zaprezentowania swojego dorobku kulturowego.[2]
herby z Warmii i Mazur na niemieckich znaczkach sprzed II wojny. ( 40 miast i miasteczek) źródło: Heraldry of the world
• Festyn Letni „Sommerfest” w województwie warmińsko-mazurskim,
- Kreiskulturfest przy jednym z oddziałów Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Niemców Województwa Śląskiego ( przyp. red, Oddział w Bytomiu )
- Przegląd Orkiestr Mniejszości Niemieckiej w Leśnicy, (organizowany przez Śląskie Stowarzyszenie Samorządowe)
- Przegląd Zespołów Dziecięcych i Młodzieżowych Mniejszości Niemieckiej w Leśnicy (organizowany przez Śląskie Stowarzyszenie Samorządowe)
- Festiwal Chórów i Zespołów Śpiewaczych Mniejszości Niemieckiej w Walcach.
Język niemiecki
Język niemiecki należy do zachodniej podgrupy języków germańskich. Cechuje go bardzo silne zróżnicowanie dialektologiczne. Dzieli się na trzy zespoły dialektów: dolnoniemiecki, środkowo niemiecki oraz górnoniemiecki. Do zapisu języka niemieckiego używa się alfabetu łacińskiego.
Wyróżnia się trzy okresy historyczne rozwoju języka niemieckiego. Intensywny rozwój i unifikacja języka niemieckiego nastąpiły w okresie reformacji. Język literacki oparty jest na Biblii Marcina Lutra, która z kolei opierała się na języku używanym w Górnej Saksonii i Turyngii.
Język niemiecki jest językiem urzędowym w Niemczech, Luksemburgu, Austrii, Szwajcarii oraz Belgii. Występuje także w innych rejonach Europy jako język mniejszości narodowej. W Polsce w trakcie przeprowadzonego w 2011 r. Narodowego spisu powszechnego ludności i mieszkań 96 461 osób zadeklarowało używanie w kontaktach domowych języka niemieckiego. Główne skupiska osób używających w kontaktach domowych języka niemieckiego znajdują się we wschodnich i centralnych gminach województwa opolskiego oraz w południowo-zachodniej części województwa śląskiego. Mniejsze skupiska użytkowników tego języka znajdują się w województwach zachodnich i północnych.
Na terenie województw opolskiego, warmińsko-mazurskiego i śląskiego w wielu placówkach oświatowych język niemiecki nauczany jest jako dodatkowy język mniejszości. W niektórych z nich wprowadzane jest nauczanie dwujęzyczne. Dla 31 gmin województwa opolskiego i śląskiego ustalono dodatkowe nazwy miejscowości w języku niemieckim. W 22 gminach język ten pełni funkcję języka pomocniczego w kontaktach przed organami gminy. [3]
Język niemiecki w gminach i dwujęzyczne nazwy miejscowości
Język niemiecki (stan na 23 kwietnia 2012) wprowadzony jest jako pomocniczy w 22 gminach województwa opolskiego (Biała, Bierawa, Chrząstowice, Dobrodzień, Dobrzeń Wielki, Głogówek, Izbicko, Jemielnica, Kolonowskie, Komprachcice, Lasowice Wielkie, Leśnica, Murów, Prószków, Radłów, Reńska Wieś, Strzeleczki, Tarnów Opolski, Turawa, Ujazd, Walce, Zębowice).
W 31 gminach województwa opolskiego i śląskiego wprowadzono 359 dodatkowych niemieckich nazw dla miast, wsi i ich części (Biała, Bierawa, Chrząstowice, Cisek, Dobrodzień, Dobrzeń Wielki, Izbicko, Głogówek, Gogolin, Jemielnica, Kolonowskie, Komprachcice, Krzanowice, Lasowice Wielkie, Leśnica, Łubniany, Murów, Polska Cerekiew, Radłów, ReńskaWieś, Rudnik, Pawłowiczki, Popielów, Prószków, Sośnicowice, Strzeleczki, Tarnów Opolski, Turawa, Ujazd, Walce, Zębowice).[4]
Nauka języka niemieckiego jest jednym z głównych działań i zadań organizacji mniejszości niemieckiej w Polsce. W tym celu powstało Niemieckie Towarzystwo Oświatowe które między innymi przygotowuje materiały dydaktyczne dla nauczycieli języka niemieckiego.
Powstały projekty takie jak: bilingua.haus.pl, ( autorstwa: Domu Współpracy Polsko-Niemieckiej) LernRAUM( realizowane przez Fundację Rozwoju Śląska w partnerstwie z Domem Współpracy polsko-niemieckiej i Związkiem Niemieckich Stowarzyszeń Społeczno-Kulturalnych w Polsce) czy też platforma supereule.pl.( projekt Związku Niemieckich Stowarzyszeń Społeczno-Kulturalnych w Polsce oraz Towarzystwa Społeczno-Kulturalne Niemców na Śląsku Opolskim)
Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Niemców na Śląsku Opolskim prowadzi Projekty łączące zabawę i sport z nauką języka. Są to
Miro Deutsche Fußballschule
Głównym założeniem Miro Deutsche Fußballschule jest połączenie pożytecznego z przyjemnym, czyli naukę języka niemieckiego poprzez sport. Szkółka oferuje zajęcia dla dzieci w wieku od 4 do 12 lat.
oraz
Baśniowa noc z braćmi Grimm
Od 2014 roku na przełomie czerwca oraz lipca Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Niemców na Śląsku Opolskim organizuje z ogromnym powodzeniem dla dzieci Mniejszości Niemieckiej w formie 2-dniowych warsztatów projekt pod tytułem : „Noce Baśniowe z Braćmi Grimm”.
Innym ciekawym pomysłem edukacyjnym skierowanym do najmłodszych są Sobotnie kursy Związku Towarzystw Niemieckich (VdG) Dzięki Samstagkurs sobotnim kursom język niemiecki, kultura, historia i tradycja mniejszości niemieckiej są przekazywane najmłodszemu pokoleniu. Projekt realizowany jest nieprzerwanie od 2010 roku. W każdej edycji projektu uczestniczy ponad 1000 dzieci z całego kraju.
Stowarzyszone z Vdg są trzy stowarzyszenia prowadzące szkoły z nauczaniem języka mniejszości narodowej:
Stowarzyszenie Kreatywnej Edukacji (prowadzi Zespół Szkolno-Przedszkolny w Gosławicach) ;
Stowarzyszenie Pro Liberis Silesiae (Zespół Szkolno-Przedszkolny W Raszowie); Stowarzyszenie Oświatowe Koźle Rogi (prowadzi Publiczny Zespół Przedszkolno-Szkolny w Kędzierzynie Koźlu.
O edukacji mniejszości niemieckiej można przeczytać tutaj.
O części tych projektów związanych z kulturą, oświatą mniejszości niemieckiej przeczytacie na naszym portalu.
Media mniejszości niemieckiej
Portal mediów mniejszości niemieckiej to zestawienie gazet, magazynów oraz mediów elektronicznych wydawanych przez organizacje mniejszości niemieckiej w Polsce. Wydawcą portalu jest Związek Niemieckich Stowarzyszeń Społeczno-Kulturalnych w Polsce, organizacja dachowa instytucji i związków mniejszości Niemieckiej w Polsce z siedzibą w Opolu.
Portal dostępny jest na stronie internetowej www.deutschemedien.pl oraz na Facebooku jako Media mniejszości niemieckiej.
Prawie każde Stowarzyszenie mniejszości niemieckiej posiada lub posiadało swoje czasopismo. W ostaniem czasie większość z nich dostępna jest w Internecie.
Niezaprzeczalnym atutem Mniejszości Niemieckiej jest fakt, iż jej media drukowane wydawane są niemal we wszystkich regionach jej zamieszkania.
Z ramienia Związku Niemieckich Stowarzyszeń profesjonalna redakcja wydaje tygodnik Niemców w Polsce „Wochenblatt.pl”; dwa razy w miesiącu ukazuje się w nim wkładka „Oberschlesische Stimme”, która porusza wydarzenia Mniejszości Niemieckiej z Województwa Śląskiego. Tygodnik Wochenblatt.pl znaleźć można w kioskach w każdy czwartek.
Poza tym w ramach wspierania dwujęzyczności od 2010 roku wydawany jest dodatek „Heimat – mała Ojczyzna”. Do końca 2021 roku ukazywał się na łamach Nowej Trybuny Opolskiej. (..)
Organizacje Mniejszości Niemieckiej wydają także własne, niepubliczne pisma i broszurki. Przykładem mogą być wydawany przez Związek Niemieckich Stowarzyszeń Warmii i Mazur „Mitteilungsblatt”, oficjalne pismo Mazurskiego Stowarzyszenia Mniejszości Niemieckiej „Masurische Storchenpost”, czy „Allensteiner Nachrichten” – czasopismo wydawane przez Olsztyńskie Stowarzyszenie Mniejszości Niemieckiej. Pismem bardziej skupiającym się na tematyce młodzieżowej jest np. „Antidotum” wydawane przez Związek Młodzieży Mniejszości Niemieckiej.
Wiele artykułów o Niemcach w Polsce można znaleźć także w wydawanych przez wydawnictwo Senfkorn z Görlitz pismach „Oberschlesien” oraz „Schlesien Heute”.
W tym miejscu przedstawiamy tylko najważniejsze tytuły.
Zdecydowanie największym z nich, o najszerszym zasięgu jest wydawane przez VdG Tygodnik Wochenblatt.pl
Tygodnik Wochenblatt.pl
posiada najwyższy nakład (4200 egz.) wśród ukazujących się w Polsce gazet, których adresatami są głównie osoby niemieckiego pochodzenia zamieszkałe na terenie całego kraju. W samym tylko województwie opolskim, czyli w zachodniej części Górnego Śląska, ich liczbę ocenia się na około 200.000, co sprawia, że pomimo aspiracji bycia gazetą wszystkich Niemców w Polsce punkt ciężkości spoczywa na regionie opolskim, zwłaszcza, że jej siedziba mieści się w Opolu. Unikalność gazety polega na jej dwujęzyczności. Publikując artykuły w językach niemieckim i polskim staramy się przeciwdziałać daleko posuniętemu językowemu wykorzenieniu Niemców w Polsce.
Związek Niemieckich Stowarzyszeń Społeczno-Kulturalnych w Polsce wydaje również Portal mediów mniejszości niemieckiej.
Portal ten to zestawienie gazet, magazynów oraz mediów elektronicznych wydawanych przez organizacje mniejszości niemieckiej w Polsce.
(..)
Od 2018 roku kontynuujemy działania Zespołu Producenckiego “Pro Futura”, który realizował programy radiowe i telewizyjny w latach 1992 – 2017. W latach 2012 – 2017 Spółka wydawała tygodnik „Wochenblatt.pl”, który od stycznia 2018 wydaje dział medialny Związku Stowarzyszeń.Nasze programy zostały kilkakrotnie wyróżnione Polsko-Niemiecką Nagrodą Dziennikarską: w 1997 r. (Saksonia), 2002 r. (Poczdam), nominacja w 2011 r. (Zielona Góra).
W zakres naszej działalności wchodzą też filmy promocyjne, spoty reklamowe, wideoklipy oraz prezentacje multimedialne, ale także wypożyczanie sprzętu na potrzeby realizacji programów telewizyjnych i radiowych, jak również kształcenie dziennikarzy.
Spis audycji niemieckojęzycznych radiowych można znaleźć tutaj.
Schlesien Journal
Schlesien Journal to ukazujący się raz w tygodniu program telewizyjny adresowany do mniejszości niemieckiej na Śląsku, pokazujący życie kulturalne, przedstawiający publicystykę i informacje ze świata polityki, historii i stosunków polsko-niemieckich. Program ukazuje się w języku niemieckim z polską listą dialogową. Program można obejrzeć w lokalnej telewizji, na kanale YouTube „Media VdG” oraz na stronie internetowej Związku.
Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Niemców Województwa Śląskiego stworzyło projekt Mittenderin
Mittendrin
Polsko-niemiecka redakcja Mittendrin działa przy Towarzystwie Społeczno-Kulturalnym Niemców Województwa Śląskiego (TSKN) od 1997 roku. Początkowo redakcja realizowała wyłącznie audycję radiową „Die Deutsche Stimme aus Ratibor”, która była pierwszą niemieckojęzyczną audycją radiową mniejszości niemieckiej w Polsce.
Co robimy?
Polsko-niemiecka redakcja Mittendrin realizuje różnorodne produkty medialne dotyczące mniejszości niemieckiej i współpracy polsko-niemieckiej. Do najważniejszych należą:
- niemieckojęzyczne audycje radiowe (magazyn z koncertem życzeń „Die deutsche Stimme aus Ratibor” emitowany na antenie Radia Vanessa oraz magazyn publicystyczny „Präsent” emitowany na antenie Radia Katowice),
- biuletyn informacyjno-kulturalny „Oberschlesische Stimme”(dwutygodnik, który ukazuje się jako dodatek gazety „Wochenblatt”),
- polsko-niemieckie radio internetowe (od 2019 roku radio internetowe działa jako radio całej mniejszości niemieckiej w Polsce i jest tworzone we współpracy z innymi redakcjami),
- polsko-niemiecki magazyn kulturalny „SchauFenster“ na YouTube,
- miesięcznik dla dzieci „Keks” (wydawany na zlecenie Domu Współpracy Polsko-Niemieckiej).Oprócz tego polsko-niemiecka redakcja radiowa Mittendrin realizuje również m.in. różnego rodzaju projekty kulturalno oraz prowadzi warsztaty medialne dla dzieci i młodzieży oraz oferuje możliwość odbycia praktyk studenckich dla osób z kraju i z zagranicy.
Po co to robimy?
Celem działania polsko-niemieckiej redakcji Mittendrin jest popularyzacja wiedzy o mniejszości niemieckiej oraz pielęgnowanie niemieckiego języka, historii i kultury.
Związek Młodzieży Mniejszości Niemieckiej w Rzeczypospolitej Polskiej
wydaje Antidotum
Antidotum to kwartalnik redagowany przez uzdolnionych dziennikarzy w pięknej, nowoczesnej oprawie graficznej. Udostępniamy go online lub wysyłamy wersję fizyczną na terenie całej Polski. (..) Redakcja czasopisma to młodzi pasjonaci, którzy w wolnym czasie piszą artykuły na bliskie im tematy związane z kulturą, sztuką, ochroną środowiska, sportem i podróżami.
Misją Antidotum jest oddanie głosu młodzieży w sprawach, które są dla niej ważne, oraz zapewnienie kontaktu z niemiecką kulturą i językiem.
Dom Współpracy Polsko-Niemieckiej
wydaje między innymi czasopisma dla dzieci i młodzieży:
KEKS
to dwujęzyczny magazyn dla dzieci, które chcą uczyć się języka niemieckiego ukazujący się już 2013 roku. Jest skierowany nie tylko do dzieci uczęszczających do szkół podstawowych, lecz także do wszystkich zainteresowanych, niezależnie od ich wieku.
BÄM!
Bäm! to dwujęzyczny magazyn dla młodzieży, która chce rozwijać swoje umiejętności językowe. Treści oraz pomysły, które zostają w nim umieszczone są inicjatywą uczniów. Różnorodna tematyka dotyczy m.in. ciekawostek z krajów obszaru niemieckojęzycznego, ich kultury i języka, życia w sieci i w rzeczywistości. Między innymi możemy przeczytać artykuły na temat sławnych osób, w numerze 3/2021 (8) wywiad z raperem, dziennikarzem i autorem Juse Ju, na temat ciekawych miejsc jak Talentownia w Opolu, czy najnowszych publikacji, np. książki „Elfenkrone” Holly Black. Ramy magazynu pozostają jednak otwarte, ponieważ autorzy sami decydują jaki temat uważają za obecnie najbardziej interesujący. Wszystkie artykuły dostępne są bezpłatnie zarówno w formie papierowej w DWPN, jak i w formie elektronicznej.
Zachęcamy wydawców czasopism (i innych mediów) mniejszości narodowych, etnicznych i kulturowych do przesyłania ich do Nas w postaci elektronicznej lub też papierowej. Będziemy wdzięczni za każdą współpracę i wsparcie. Razem tworzymy bogactwo informacji i wiedzy!
Finansowanie:
Większość projektów finansowana jest bezpośrednio lub pośrednio przez rządy Rzeczpospolitej Polskiej oraz Republiki Federalnej Niemiec. W RFN wsparciem organizacji mniejszości niemieckiej w Polsce ( i innych krajach ) zajmuje się Federalne Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Ojczyzny (BMI) w Polsce Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji (MSWiA)
Z przyjemnością informujemy, że wpis ten będzie systematycznie uaktualniany i uzupełniany o najnowsze informacje, analizy i inne ważne dane. Chcemy, aby było to miejsce wymiany opinii i doświadczeń. Zapraszamy do dyskusji i uzupełniania o nowe fakty, które mogą być przydatne, ciekawe dla innych użytkowników lub też wnoszące nową wartość. Jesteśmy otwarci na Państwa Kontakt i chętnie odpowiemy na wszelkie pytania i sugestie. Dziękujemy za zaufanie i zainteresowanie naszym Projektem!
Lista Organizacji / Programów mniejszości niemieckiej (posiadających swoje miejsce na naszym portalu) znajduje się
tutaj.
Będzie uzupełniana o nowe podmioty i programy, jeżeli wyrazicie Państwo zainteresowanie.
